Lewin Brzeski - historia i zabytki

Herbem miasta jest złoty lew wyskakujący zza trzech pagórków, umieszczony na niebieskim tle.

Intensywny rozwój miasta rozpoczął się od 1333r., kiedy to Lewin otrzymał prawa miejskie na wzór Brzegu. Miasto kilka razy zmieniało swoją przynależność polityczną. Od początku swoich dziejów należało do księstwa opolskiego a od 1329r. do księstwa legnicko – brzeskiego.  W 1526r. zostało wraz z koroną Czeską przyłączone do monarchii habsburskiej, a w 1657r. włączone bezpośrednio do cesarstwa austriackiego. W 1742r. znalazło się w granicach Prus w efekcie wojen śląskich.

Do 1509 r. Lewin stanowił własność Pogorzelskich, następnie do 1796r. był w posiadaniu hrabiowskiego rodu von Beess (Biesów), potem hrabiego Jana Bogmiła Stosza. Miasto liczące ok. 700 mieszkańców rozwijało się pomyślnie do początków XVII wieku, dzięki rzemiosłu, rolnictwu i od 1522r. cotygodniowym (środy) targom. Jego gospodarczy upadek spowodowała wojna 30-toletnia (1618 – 1648r.), a ponowny rozwój zahamowany został wojnami napoleońskimi (1806r. – 1807r.).

Głównym źródłem utrzymania mieszkańców Lewina było rolnictwo, rzemiosło i handel. Pod koniec XVII w. miasto zamieszkiwane było przez ok. 900 osób.

W mieście działało 12 cechów rzemieślniczych i 84 majstrów cechowych, w tym 8 krawców i szewców, 6 płócienników.

Jak podają źródła historyczne w wiekach XVII – XIX, zajęcia w szkole ewangelickiej odbywały się w języku polskim a w kościele protestanckim głoszono kazania po polsku.

Rozwój przemysłu w Lewinie był ściśle związany z budową linii kolejowej (1843r.). Po tym czasie zaczęły powstawać różne zakłady przemysłowe: cegielnie, kaflarnia, garbarnia, zakład metalowy – 1866r., cukrownia 1882r. Po I wojnie światowej: młyn, mleczarnia, tartak, gazownia, wikliniarnia.  W Lewinie mieściły się takie instytucje jak: poczta (1843r.), szpital (1866r.), Sąd (1860r.), miejska kasa oszczędności (1900r.), biblioteka (1903r.) oraz sześcioklasowa szkoła powszechna (1903r.) Ponadto szereg zakładów rzemieślniczych jak piekarnie, rzeźnie i masarnie, szewcy, krawcy, stolarze, cieśle itd.

Z ciekawszych istniejących zabytków na terenie miasta można wymienić:

Kościół pod wezwaniem Św. Piotra i Pawła przy ul. Zamkowej - kościół wyznania ewangelickiego, który obecnie nie jest użytkowany. Pierwsza wzmianka o nim pojawiła się w 1310r. Obecny wygląd pochodzi z XIV w. W 1543r. przejęty został przez ewangelików. Kościół został na nowo odbudowany a także przebudowano go po pożarze, który miał miejsce w 1586r. Pierwotnie zbudowany został w stylu gotyckim, po rozbudowie architektura została zmieniona na styl renesansowy. Najstarszym elementem architektury tego zabytku jest wieża z przyległym do niej prezbiterium ze sklepieniem krzyżowo-żebrowym( z 1586r.). W przyziemiu znajduje się kaplica z renesansowym sklepieniem. Okna wykonane w kształcie ostrych łuków. Wewnątrz znajduje się drewniany, renesansowy ołtarz główny z 1613r. Jego wykonawcą był Herman Fischer z Nysy. W centralnym miejscu ołtarza zobrazowana została scena ukrzyżowania a po bokach rzeźby św. Jana Chrzciciela i Mojżesza. Niestety jest ona częściowo uszkodzona. W kaplicy kościelnej znajdował się zbudowany z piaskowca  pochodzący z połowy XVII w. ołtarz. Kompozycja tryptykowa - w centralnym miejscu ołtarza przedstawiona scena ukrzyżowania. Ołtarz ten po konserwacji i odnowieniu został przeniesiony do kościoła rzymskokatolickiego. Oba ołtarze zostały fundowane przez ówczesnych właścicieli Lewina, rodzinę von Beess. W kruchcie zachodniej zachował się XIV wieczny portal kamienny, w głównej przed prezbiterium znajduje się ambona i krzyż, wykonane w stylu barokowym.

Kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny wyznania rzymsko - katolickiego przy ulicy Wojska Polskiego. Kościół został zbudowany w stylu neogotyckim w 1903r. Wewnątrz kościoła znajduje się XVII-wieczny kamienny ołtarz wykonany z piaskowca, przedstawiający sceny ukrzyżowania. Kościół został niedawno gruntownie wyremontowany. Przed kościołem wyłożono kostkę, usunięto zalegające korzenie drzew, przyozdobiono trawniki. Wyremontowany został również Dom Parafialny, znajdujący się przy kościele.

Pałac, w którym mieści się obecnie Gimnazjum im. Polskich Olimpijczyków - Zbudowany został w 1772r. przy wsparciu Ottona Leopolda von Beess, jako jednopiętrowa budowla w stylu barokowym. Budynek odnowiono w 1860r. Ponownemu zniszczeniu uległ w czasie pożaru w 1955r. Wzniesiony na rzucie prostokąta, z dwoma prostopadłymi skrzydłami. W pomieszczeniu na parterze znajduje się sklepienie kolebkowe z lunetami.

Na piętrze znajduje się ozdobny balkonik. W części przedniej pałacu znajduje się dziedziniec otoczony murem z XVIII w. z trzema bramami i półkolistymi arkadami.

Gmina Lewin Brzeski w styczniu 2001r. odkupiła od właściciela z Wrocławia niszczejący pałac i po kapitalnym remoncie przeznaczyła go na gimnazjum, które mieści się w nim do dnia dzisiejszego.

Ratusz - Rynek - Zbudowany około 1500r. Obecny kształt pochodzi z 1837r. Ratusz przebudowywano kilkakrotnie. Styl budowli jest klasycystyczny, prostokątny z ryzalitami wzdłuż dłuższych elewacji. Obecnie w budynku mieści się siedziba Urzędu Miejskiego.

Do dnia dzisiejszego zachował się średniowieczny układ rynku z dwiema uliczkami odchodzącymi z każdego rogu. Kształt zabudowy uliczek otaczających rynek jest kolisty.

Krzyż pokutny - Znajduje się nad Nysą, niedaleko cmentarza i pochodzi z 1617r.. Napis na krzyżu w tłumaczeniu na język polski brzmi: „15 kwietnia 1617r. został w tym miejscu zakłuty bez powodu George Friedrich Brandtner, młodzieniec mający lat dwadzieścia i pół, przez mordercę Georga ... z Saksonii rodem”. Brakuje nazwiska mordercy. Istnieją przypuszczenia, że nazwisko zostało skute lub zatarte przez sprawcę, lub też kogoś innego. Motyw zbrodni pozostaje niewyjaśniony.